Slapeloosheid

Ongeveer een vierde (25%) van de volwassenen in Nederland heeft wel eens last van slapeloosheid.
Er zijn drie vormen van slapeloosheid te onderscheiden:

• Moeilijk in slaap vallen;
• Vaak wakker worden;
• Te vroeg wakker worden.

Soms is de slapeloosheid het gevolg van een ziekte of een slaapstoornis, maar meestal zijn er andere redenen voor.

Als slapeloosheid langer dan een paar nachten duurt, kan het gebrek aan slaap nadelige gevolgen hebben op het functioneren. Mensen met slaapproblemen zijn overdag vaak moe, ongeconcentreerd en prikkelbaar. Ook kunnen allerlei lichamelijke en psychische problemen optreden als het slaaptekort over een langere periode optreedt.
Bovendien kan slapeloosheid (onbedoeld) in stand worden gehouden door bijvoorbeeld overdag te gaan slapen. Hierdoor verergert het probleem ‘s nachts.

• Lees ook onze folder: Adviezen om beter te slapen

Mogelijke oorzaken

Overtuiging

Bent u er van overtuigd dat u niet kunt slapen, dan kunt u ook niet slapen; zo houdt iemand zelf zijn slapeloosheid in stand. De oplossing is dan toch om het probleem los te laten en te bedenken dat het geen drama is. Wie in bed ligt rust toch uit.

Slaapritme

Een verstoring van het natuurlijke slaap-waak-ritme kan ook de oorzaak zijn van slapeloosheid. Mensen die in de nachtdienst werken kunnen hier hinder van ondervinden. Maar ook mensen die regelmatig reizen naar andere tijdzones, zoals stewardessen.

Spanningen, stress

Spanningen en stress zijn slecht voor de nachtrust. Mensen die stress ervaren en veel piekeren stimuleren daarmee het ‘waaksysteem' in de hersenen en hebben er slapeloze nachten van. Ook kan piekeren er voor zorgen dat ze te vroeg wakker worden of lang wakker liggen.

Geluiden

Geluiden kunnen als hinderlijk worden ervaren waardoor iemand niet kan inslapen of telkens wakker wordt. De ene persoon is hier veel gevoeliger voor dan de ander. In de slaap worden geluiden nog steeds opgepikt en door de hersenen verwerkt. Dit kan er bij lichte slapers voor zorgen dat ze al wakker worden van zachte geluiden.
Prikkelbaarheid (stress) door geluiden kan er ook voor zorgen dat iemand niet (meer) kan inslapen.

Medicijnen

Een bijwerking van medicijnen kan slapeloosheid zijn. Middelen met een stimulerende werking (zoals Ritalin) kunnen beter niet 's avonds worden ingenomen. Ook medicijnen tegen een depressie kunnen deze bijwerking hebben. Er zijn ook pijnstillers waar cafeïne in zit. Drugs zoals XTC veroorzaken ook slapeloosheid.

Omstandigheden in de slaapkamer

Als er te veel licht in de slaapkamer is kan dit ervoor zorgen dat dit de hersenen activeert. Het kan zowel problemen met inslapen veroorzaken als met doorslapen. Ook een lagere temperatuur (16-18 graden) en frisse lucht dragen bij aan gezonde slaap omstandigheden. Zie ook Gezond slapen

Ouderdom

Bij oudere mensen verandert het slaappatroon waardoor er minder behoefte aan slaap is. Ook slapen ouderen minder diep. Het is een normaal verschijnsel dat ouderen vaker wakker liggen, slechter in slaap komen en vaker wakker worden.

Verkeerde gewoontes

Verkeerde gewoontes kunnen invloed hebben op slapeloosheid, zoals nog tot 's avonds laat druk bezig zijn, weinig beweging gedurende de dag en piekeren. Door het hanteren vam een aantal leefregels kan slapeloosheid worden beperkt.

Leefregels bij slapeloosheid

Geen cafeïne

Koffiedrinken (tot een aantal uren) voor het naar bed gaan, kan van invloed zijn op het slaapritme. De cafeïne die in koffie zit, stimuleert het zenuwstelsel, de hartslag en de ademhaling. Ook in andere producten zoals thee, cola en cacao komt cafeïne voor. In groene thee zit cafeïne (ongeveer de helft van de hoeveelheid die in zwarte thee zit). Kruidenthee bevat geen cafeïne. Cacao en dus chocolade en chocomelk bevatten tevens cafeïne.
De invloed die iemand ondervindt van cafeïne verschilt van persoon tot persoon. Het effect van koffie is voor de een veel heftiger dan voor de ander en ook de dosis maakt verschil. Onderzoeken tonen aan dat koffie het inslapen kan vertragen. Gevoelige mensen slapen bovendien onrustiger na het drinken van (meerdere koppen) koffie.
Vaak hebben personen die gevoelig zijn voor koffie ook problemen met inslapen bij geluiden en door stress.

Niet roken

De nicotine die in sigaretten zit stimuleert het zenuwstelsel. Nicotine veroorzaakt een verhoogde bloeddruk, een versnelde hartslag en een verhoogde hersenactiviteit, die de slaap kunnen beïnvloeden.

Geen alcohol

Het drinken van één alcoholhoudend drankje kan de slaap bevorderen, zoals bij een slaapmutsje, maar meer alcohol is juist slecht voor de nachtrust. Alcohol in het bloed houdt de REM-slaap tegen, waardoor iemand wel als een blok in slaap valt, maar verder onrustig slaapt of te vroeg wakker wordt.

Voeding

Slapen met zowel een lege als een volle maag is niet goed. Ook kan het soort voeding invloed hebben op het inslapen. Kruiden en specerijen (pittig eten) werken nadelig als je wilt gaan slapen. Net als veel en vet eten vlak voor het slapen gaan. Dit kan kan zwaar op de maag liggen.

Zie ook 'Gezond slapen - slaapadviezen'

Behandeling

Meestal is slapeloosheid goed te verhelpen omdat het te maken heeft met verkeerde gewoontes of stress. Daar kan iemand zelf iets aan doen. Lees ook de tips voor gezonde nachtrust.
U kunt uw huisarts om advies vragen.
Bij het vermoeden van een slaapstoornis kan de huisarts ook een verwijzing naar het Slaapcentrum geven waar vervolgens een slaaponderzoek kan plaatsvinden.